Spotkanie hodowców z województwa małopolskiego w ramach szkolenia w gospodarstwie demonstracyjnym w Krzywej, w ramach poddziałania 1.2. „Wsparcie dla projektów demonstracyjnych i działań informacyjnych” realizowanego w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 w zakresie „Nowoczesnych technologii chowu i hodowli bydła ras mięsnych”.
W przepięknej scenerii Beskidu Wyspowego, w miejscowości Krzywa niedaleko Sękowej (woj. małopolskie), znajduje się gospodarstwo hodowlane Wojciecha Wójcika. Należy ono do sieci gospodarstw demonstracyjnych, objętych projektem „Nowoczesne technologie chowu i hodowli bydła ras mięsnych”, współfinansowanych przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) w latach 2023-2024. W dniach 20 i 21 czerwca br. grupa hodowców, doradców i uczniów szkół rolniczych z Małopolski odwiedziła hodowlę bydła rasy limousine w Krzywej, zwiedzając przy tym zabudowania inwentarskie, pastwiska, zakład rozbioru tusz wołowych. Grupa wysłuchała także wykładów podczas części teoretycznej szkolenia. Hodowlę bydła rasy limousine Wojciech Wójcik prowadzi wraz z ojcem Wiesławem oraz dwoma braćmi. Gospodarstwo, prowadzone w systemie rolnictwa ekologicznego, obejmuje 85,62 ha własnych, w tym 58,57 ha trwałych użytków zielonych przeznaczonych pod łąki i pastwiska użytkowane przemiennie oraz 14,45 ha gruntów leśnych.
Fot.1.-2. Pastwiska wiosenne i wczesnoletnie w gospodarstwie.
Tereny znajdują się na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania typu górskiego. Stado liczy 75 sztuk zwierząt, w tym 30 krów objętych oceną użytkowości mięsnej, prowadzoną przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego, 10 jałówek, 20 cieląt, ok. 14 sztuk młodego bydła opasowego i 2 buhaje rozpłodowe. W rozrodzie stosuje się zarówno krycie naturalne, haremowe z naprzemienną, comiesięczną wymianą buhajów w stadzie w sezonie rozrodczym, jak i sztuczną inseminację. Tematem demonstracji realizowanym w gospodarstwie jest „Racjonalna gospodarka pastwiskami w aspekcie występowania okresowych suszy i niedoborów paszy”, a operacja objęta jest Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. W gospodarstwie prowadzone jest tzw. agroleśnictwo – większość pastwisk graniczy z kompleksami leśnymi, z których zwierzęta korzystają, aby schronić się przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi w czasie wypasu (silne deszcze, stres termiczny). W obrębie kwater znajdują się również liczne zadrzewienia śródpolne, zagajniki, zakrzaczenia, żywopłoty i drzewa owocowe, które wykorzystywane są przez pasące się zwierzęta, zarówno jako źródło cienia i osłona od wiatru, jak i wzbogacenie bazy paszowej. Na obszarze pastwisk znajdują się także naturalne wykroty i strumyki, tworzone są niewielkie oczka wodne, których celem jest dostarczenie zwierzętom wody i zapewnienie optymalnej retencji wodnej w obrębie użytków zielonych. Hodowcy prowadzą wypas kwaterowy bydła. Rotacja następuje co 3 dni, a zwierzęta przebywają na pastwiskach całodobowo z możliwością powrotu do zabudowań w każdej chwili, co stanowi ważny element zapewniający warunki dobrostanu. Wypas prowadzony jest od połowy maja do listopada. Kwatery są częściowo ogrodzone pastuchem elektrycznym, a obejmują od 5 ha wzwyż. Dużym atutem gospodarstwa są przepięknie zlokalizowane pastwiska o znacznym, jak na warunki małopolskie, areale użytkowania. Część łąk należących do rolników, objęta jest programem rolno-środowiskowo-klimatycznym. W celu optymalizacji produkcji pasz objętościowych pozyskiwanych z TUZ, hodowcy korzystają ze stacji meteorologicznej. Istotną, wartą podkreślenia praktyką realizowaną przez właścicieli gospodarstwa jest intensywna opieka nad cielętami w okresie poporodowym, obejmująca m.in. odkażanie pępków, czy sondowanie cieląt tego wymagających. Hodowca bada również siarę na zawartość immunoglobulin oraz tworzy i korzysta z własnego banku siary.
Fot.3-4. Wypas bydła rasy LM.
Uczestników szkolenia w gospodarstwie przywitał ojciec hodowcy – Wiesław, założyciel hodowli w Krzywej, który opowiedział jej historię przedstawił charakterystykę gospodarstwa i sposób użytkowania rozpłodowego stada, produkcji pasz prowadzonej wyłącznie w oparciu o łąki i pastwiska. Podczas oprowadzania gości, zaprezentował pasące się stado. Rodzina hodowców prowadzi sprzedaż bezpośrednią i internetową. Wyprodukowane mięso sprzedawane jest na bazarach, targach i ryneczkach, w tym krakowskim „Targu pietruszkowym”. Na początku bieżącego roku rolnicy zaadaptowali budynek zabytkowego spichlerza i otworzyli zakład rozbioru tusz wołowych, aby skrócić łańcuch dostaw i pośredników. W okresie jesienno-zimowym bydło korzysta z dwóch obór o solidnej, kamiennej konstrukcji. Obora dla krów i cieląt jest wolnostanowiskowa, z dostępem do dwóch okólników, w tym jednego z zadaszonym gankiem paszowym – zwierzęta przebywają na głębokiej ściółce. W drugim budynku będącym zaadaptowaną stajnią, utrzymywana jest młodzież, która przebywa w boksach na płytkiej ściółce. W budynkach znajdują się wysokie poddasza, w których przechowywane jest siano.
Fot. 5.-6. Uczestnicy w trakcie zwiedzania obiektów inwentarskich oraz rozbieralni półtusz.
Po zwiedzaniu gospodarstwa, w części praktycznej demonstracji, uczestnicy szkolenia przemieścili się do pobliskiej Stacji Narciarstwa Biegowego, w której odbyła się stacjonarna, teoretyczna część wizyty prowadzona przez opiekuna gospodarstwa z ramienia Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Katarzynę Gajewską. Opiekun naukowy gospodarstwa, dr Agata Karpowicz z Zakładu Hodowli Bydła Instytutu Zootechniki PIB, przedstawiła słuchaczom zakres i cel realizowanej u rolników demonstracji. W ramach projektu, gospodarstwo wyposażone zostanie w sprzęt ułatwiający i wspierający bezpieczną obsługę zwierząt, w tym nowoczesny poskrom z wagą przepędową, mobilny paśnik dla cieląt oraz izolowane, niezamarzające poidło, które wzbogaci infrastrukturę pastwisk, jako element zapewniający zwierzętom świeżą wodę pitną. Istotnym elementem prowadzonej demonstracji jest także zakup i użytkowanie przenośnego systemu wygrodzeń elektrycznych w formie gwiazdy, którego celem jest jeszcze bardziej precyzyjne wykorzystanie pastwiska, poprzez stopniowe wydzielanie i dawkowanie wypasanych fragmentów kwater. Urządzenie to pozwala na łatwe i szybkie wydzielanie nowych obszarów wypasu, co sprzyja optymalizacji wypasu i maksymalizacji wydajności pastwisk. Prawidłowe pastwiskowanie jest jednym z elementów zachowania właściwych stosunków wodnych na obszarze użytków zielonych. Podczas prelekcji dr Karpowicz, poruszona została tematyka zabiegów wpływających na ograniczenie suszy występującej na trwałych użytkach zielonych, takich jak stosowanie obornika, podsiew gatunkami odpornymi na niedobory wody, wapnowanie użytków, usuwanie chwastów konkurujących o wodę z pożądaną roślinnością, tworzenie oczek wodnych na obszarze pastwisk, czy stosowanie zastawek spiętrzających wodę na strumieniach i ciekach wodnych.
Fot. 7. Zajęcia w terenie.
W dalszej części, omówiona została przydatność poszczególnych ras bydła mięsnego do produkcji, w zależności od warunków i możliwości produkcyjnych panujących w danym gospodarstwie. Dr Karpowicz przedstawiła również tematykę nowoczesnych systemów do zarządzania stadem bydła oraz zasady bezpiecznej pracy ze zwierzętami, jako element BHP w gospodarstwach zajmujących się produkcją zwierzęcą. Kolejnym elementem prowadzonej w gospodarstwie Państwa Wójcików demonstracji, jest wprowadzenie nowoczesnego systemu monitorującego przemieszczanie, aktywność i temperaturę ciała zwierząt. System, który Instytut Zootechniki PIB wprowadza do gospodarstwa, jako nowoczesne i precyzyjne narzędzie do monitoringu warunków termicznych, stanu zdrowia oraz aktywności zwierząt, złożony jest z podskórnych czipów, obroży z transponderem i nadajnikiem GPS, odbiornika radiowego oraz aplikacji do odbioru i zarządzania pozyskiwanymi danymi o zwierzętach. Jest to nowoczesne urządzenie służące m.in. do oceny występowania stresu cieplnego u zwierząt oraz rejestrowania podklinicznych stanów chorobowych, na obecność których, w początkowej fazie choroby, wskazują jedynie wahania temperatury ciała bydła. Część demonstracji dotycząca tematyki monitorowania temperatury ciała zwierząt jak i ich otoczenia, realizowana będzie na 20 sztukach bydła rasy limousine, należących do Wojciecha Wójcika. W trakcie wizyty demonstracyjnej, uczestnicy dyskutowali na temat przyszłości gospodarstw zajmujących się produkcją zwierzęcą, szczególnie tych o małym areale i o mniejszych możliwościach produkcyjnych. Zarówno gospodarze jak i opiekunowie gospodarstwa, przedstawiali zalety uniezależnienia się od pośredników w obrocie produktami rolnymi. Dyskutowano na temat suszy na użytkach rolnych oraz wartości naturalnej żywności wytwarzanej przez lokalne, ekologiczne gospodarstwa.
Fot. 8.-9. Uczestnicy szkolenia w części teoretycznej i praktycznej.