Europejski Regionalny Punkt Kontaktowy ds. Zasobów Genetycznych Zwierząt (ERFP), to regionalna platforma wspierająca ochronę in situ i ex situ i zrównoważone użytkowanie zasobów genetycznych zwierząt (AnGR) oraz umożliwiająca wdrażanie Globalnego Planu Działania FAO na rzecz AnGR. Od 2001 roku ERFP ułatwia współpracę, koordynację pracy oraz wymianę informacji i doświadczeń pomiędzy różnymi krajami europejskimi oraz organizacjami rządowymi i pozarządowymi.
W dniach 1-3 czerwca 2022 roku odbyły się spotkania Grup Roboczych, działających w ramach Europejskiego Regionalnego Punktu Kontaktowego, w których udział wzięły: dr inż. Grażyna Polak, dr inż. Ewa Sosin oraz dr inż. Agnieszka Chełmińska.
W pierwszym dniu, w ramach GR in situ poruszane była tematy:
- Europejskiej Strategii dotyczącej zasobów genetycznych zwierząt pod kątem zapisów o ochronie in situ (European Animal Genetic Resources Strategy)
- Sieci gospodarstw typu Arka dla ochrony in situ „Arca Net”
- Rozwoju planu działań dla poszczególnych obszarów ochrony zasobów genetycznych zwierząt
- Rozwoju planu wieloletniego działalności ERFP (MYPOW)
- Wyników Ad Hoc Action plan „Merino”
- Wstępnych wyników ankiety dotyczącej płatności w ramach PROW i Planu Strategicznego
- Narzędzi przekazywania informacji o ochronie ANGR w ramach komunikatorów społecznych
Przedstawiono także przyszły plan prac GR in situ.
W ramach GR ex situ omawiano zagadnienia dotyczące:
- Europejskiej Strategii dla Zasobów Genetycznych Zwierząt (European Animal Genetic Resources Strategy) – w tym przyszłej realizacji kluczowych zobowiązań wynikających z EAGRS związanych z ochroną ex situ, a także przedyskutowano sposób osiągnięcia celów
- Rozwoju Planu Działań dla ex situ w aspekcie kluczowych zobowiązań wynikających z EAGRS
- Rozwoju wieloletniego planu działań dla ex situ w aspekcie przyszłych zmian (finansowanie)
- Nowego planu strategiczny EU i wsparcia finansowego dla zasobów genetycznych
- Projektu Nordfrost związanego z kriokonserwacją materiału od ras skandynawskich
- Niemieckiego projektu związanego z ochroną ex situ in vivo, opartego na współpracy zoo oraz farm typu „Arka” AHA IMAGE – efekty projektu i narzędzia dla wsparcia, rozwoju i doskonalenia działania europejskich banków genów
- Planu działania GR ex situ na przyszły rok oraz omówiono przyszłe planowane działania AD HOC.
W drugim dniu, tematy dyskusji dotyczyły wzajemnego oddziaływania warunków środowiska i ras lokalnych ras zwierząt, które powstały pod ich wpływem:
- Rasy rodzime/lokalne a zachowanie lokalnych warunków środowiskowych oraz ich ochrona – przedstawiono przykłady z Chorwacji – Landscape management of Lonjsko polje nature park, Słowenii – Triglav national park and local breeds, Niemiec – Local breeds landscape management in Germany, Serbii – Local breeds conservation on Stara Planina.
- Poruszono temat znaczenia ras rodzimych i ich produktów, przedstawiając przykłady studia przypadku: z Norwegii – 3MC projekt o Nordyckich Górskich Rasach Bydła – Kultura oraz Zasoby Genetyczne (Nordic Mountain Cattle – Culture and Genetic Resources), Litwy – Bydło Litewskie Szare i produkcja sera (Ash Grey cattle and cheese making), Polski – Działania ekosystemowe w wybranych Parkach Narodowych – studia przypadku z Polski i Włoch.
- Zaproponowano nowe projekty w ramach Ad Hoc Action.
- Projekt w ramach Horyzont post 2020 – Europejskie Centrum Referencyjne.
Trzeci dzień obrad poświęcony był pracy w grupach nad:
- kluczowymi zobowiązaniami wynikającymi z EAGRS
- rozwojem Planu Działań dla Strategii
- propozycjami rozwoju wieloletniego planu działań (finansowanie)
- trybem i sposobami obiegu informacji w ramach Planu Działań dla Strategii
- zadaniami wspieranymi przez ERFP w ramach realizacji projektu Europejskie Centrum Referencyjne
- sytuacją ukraińskich zasobów genetycznych w aspekcie agresji rosyjskiej
Wolne wnioski
Sekretariat ERFP zwrócił się do wszystkich zebranych osób o nadsyłanie informacji (zdjęcia i krótkie opisy) związanych z rasami rodzimymi/lokalnymi i działań w celu promocji zasobów genetycznych znajdujących się w krajach europejskich. Informacje będą umieszczane w mediach społecznościowych na stronach ERFP. Przedstawiciel FAO przy ERFP – Roswitha Baum – przedstawiła propozycje dotyczącą organizacji Międzyrządowej Technicznej Grupy Roboczej (ITWG), która zostanie zorganizowana pod koniec 2022 roku (zaproponowano termin 14-16 grudnia). Spotkania ITWG odbywają się co dwa lata alternatywnie do posiedzeń Komisji ds. Zasobów Genetycznych FAO dla Wyżywienia i Rolnictwa FAO (CGRFA FAO). Wyjątkowo, ze względu na pandemię COVID-19, kalendarz spotkań uległ zmianie i w 2021 roku odbyło się zarówno spotkanie Komisji, jak i poprzedzające je o zaledwie 2 miesiące spotkanie ITWG, które zgodnie z planem powinno było się odbyć w poprzednim roku do przewidzianego planem kalendarza. Ze względu na szczególna sytuacje żywnościową wywołaną zarówno pandemią jak i agresją Rosji na Ukrainę, zagrożeniem głodem w krajach rozwijających się konieczne jest ponowne zorganizowanie spotkania w Rzymie Grup roboczych dla poszczególnych obszarów bioróżnorodności. W tym celu istotne jest przygotowanie szeregu dokumentów zarówno prezentujących obecna sytuację w poszczególnych regionach świata, jak i wypracowanie stanowisk, które zostaną zaprezentowane podczas przyszłej Komisji (CGRFA FAO).
Wnioski ze spotkania
- Konieczne jest włączenie się w prace związane z tworzeniem Europejskiego Centrum Referencyjnego – wypracowane dokumenty i związana z tym legislacja dotyczącą zasad funkcjonowania sieci ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich będzie dotyczyć wszystkich krajów UE.
- Niezbędne jest przyspieszenie prac nad tworzeniem banku genów w Polsce.
- W aspekcie Planu Strategicznego, zwracano szczególną uwagę na powiązanie genotyp-środowisko, wskazując, że ważne jest wypracowanie zasad ściślejszej współpracy/edukacji/podnoszenia świadomości związków hodowlanych i ich władz, ze względu na coraz ważniejszy aspekt korelacji rasa-środowisko-produkt lokalny. W tym aspekcie należy zwrócić szczególną uwagę na rozmieszczenie ras rodzimych (które jednocześnie w większości przypadków w Polsce są rasami lokalnymi), ponieważ otrzymywanie surowców i produktów lokalnych i ich certyfikacja są od tego uzależnione. W drugim dniu prezentacje (pkt 15 i 16) podkreślały jak duży wpływ na utrzymanie zasobów genetycznych roślin, mikroorganizmów i innej stowarzyszonej bioróżnorodności (associated biodiversity) na występowanie lokalnych ras na historycznym obszarze ich tworzenia i vice versa.
- Projekt EUGENA w aspekcie European Animal Genetic Resources Strategy – zgłoszone wnioski do uwzględnienia w strategii
- wnioski na poziomie ERFP – kontynuacja promocji EUGENA poprzez web portal, wsparcie i zachęcanie krajów do uzupełniania informacji dotyczących banków genów i zgromadzonych w nich kolekcji,
- wnioski do uwzględnienia na poziomie UE – zachęcanie Krajowych Koordynatorów (NC) do promocji EUGENA, rozwój projektów dotyczących współpracy w obszarze zasobów ex situ na poziomie europejskim,
- wnioski na poziomie krajowym (dla poszczególnych krajów) – zachęcanie Krajowych Koordynatorów (NC) do promocji EUGENA, zachęcanie podmiotów uczestniczących ochronie ZGZ i związanych z nimi do wymiany informacji o rasach (zwłaszcza rasach transgranicznych) i współpracy, zachęcanie banków genów do współpracy i tworzenia projektów badawczych.
5. Identyfikacja zwierząt/ras z wykorzystaniem techniki genomicznej.