Wizyta rolników z województwa świętokrzyskiego w gospodarstwie demonstracyjnym w Czarnocinie, w ramach poddziałania 1.2 „Wsparcie dla projektów demonstracyjnych i działań informacyjnych”, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 w zakresie „Nowoczesnych technologii chowu i hodowli bydła ras mięsnych”. Operacja ta jest wspófinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).
Spotkania w ramach projektu „Demonstracje” w gospodarstwie Czarnocin, województwo świętokrzyskie, odbywają się pod tytułem „Efektywne zarządzanie stadem bydła mięsnego w oparciu o nowoczesne metody oceny użytków zielonych oraz elektroniczny monitoring zwierząt”. Omawiane gospodarstwo zostało wybrane do projektu ze względu na modelowe funkcjonowanie w warunkach ograniczonych zasobów pastwiska. Celem demonstracji jest przedstawianie prowadzenia stada bydła mięsnego pod względem racjonalnego wykorzystania posiadanych zasobów użytków zielonych z wykorzystaniem systemu innowacyjnych elektrycznych przenośnych wygrodzeń pastwiskowych. Przedstawienie optymalizacji zarządzania stadem, monitorowanie warunków termicznych oraz temperatury ciała bydła prowadzonych zarówno podczas wypasu i przebywania na wybiegu, jak i w okresie przebywania zwierząt w budynkach inwentarskich.
Gospodarstwo rodzinne, którego właścicielem jest Mikołaj Sambór. położone jest w miejscowości Czarnocin, w powiecie kazimierskim (województwo świętokrzyskie). Jego powierzchnia wynosi około 27 ha, w tym 6 ha dzierżawionych, z których 23 ha to grunty orne przeznaczone pod uprawę oraz 3 ha użytków zielonych, w tym pastwisko. Ze względu na ograniczone zasoby użytków zielonych Właściciel planuje powiększenie ich areału o 10 ha. W gospodarstwie hodowane jest bydło rasy limousine – łącznie 78 sztuk – w tym podstawą jest 31 krów mamek oraz 2 buhaje rozpłodowe. W bieżącym roku, do gospodarstwa zakupiono jałówki rasy charolaise w związku z planowanym powiększeniem liczby hodowanych zwierząt i ras. Stado jest oczywiście objęte kontrolą użytkowości mięsnej, prowadzoną przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego, będąc w ścisłym kontakcie z zootechnikiem – selekcjonerem, a zarazem doradcą hodowlanym związku, Eweliną Udzielą oraz Instytutem Zootechniki PIB w Balicach. Pracownicy Instytutu przeprowadzają kontrole pochodzenia zwierząt hodowlanych oraz rutynowo ocenę mięsności buhajów hodowlanych za pomocą aparatu USG. W stadzie, zatem, prowadzona jest ścisła kontrola pochodzenia, a dobór osobników do rozrodu prowadzony jest w oparciu o buhaje z wysoką wartością genetyczną pochodzące z Polski lub Francji. Gospodarstwo, oprócz opasów, sprzedaje wysokiej wartości buhaje hodowlane.
Właściciele stosują typowe dla użytkowania mięsnego bydła rozwiązania dotyczące żywienia zwierząt. Z racji niskiego zasobu użytków zielonych, a co za tym idzie ograniczonych możliwości produkcji i konserwacji pasz objętościowych, siano pochodzi z zakupu. W żywieniu stosowane są kiszonka z kukurydzy, sianokiszonka, zielonka pastwiskowa oraz pasze treściwe (pszenżyto, poekstrakcyjna śruta sojowa), wysłodki buraczane, siano, słoma oraz niezbędne dodatki mineralne). Gospodarstwo, z racji uprawy buraków, ma zagwarantowane dostawy wysłodków buraczanych. Woda do obiektu jest dostarczana z wodociągu, stosowane są poidła niezamarzające (w budynkach). W części wybiegu i pastwiska stosowana jest wanna z wodą. Tym samym zwierzęta mają nieograniczony dostęp do wody.
Zwierzęta utrzymywane są w systemie alkierzowo-pastwiskowym, w oborze wolnostanowiskowej ściołowej, w kojcach grupowych, z dostępem do wybiegu, oraz wydzielonej części pastwiskowej oddalonej od obory około 50 metrów.
Wypas prowadzony jest w miesiącach kwiecień – listopad, w zależności od odrostu trwa około 12 godzin dziennie. Z wypasu mogą korzystać wszystkie grupy technologiczne za wyjątkiem opasów, które mają dostęp do wydzielonego, utwardzonego okólnika (wybiegu).
W okresie wypasu, zwierzęta mają stały dostęp do pasz objętościowych, takich jak słoma czy siano, które są wystawiane w zadaszonych paśnikach. Zasadnicze dokarmianie odbywa się na zewnętrznym stole paszowym. W trakcie wypasu zwierzęta mają możliwość skorzystania z zacienień lub zadaszeń (ochrona przed słońcem), co znacznie obniża stres termiczny w okresie letniego wypasu.
W sezonie jesiennym, zwierzęta przechodzą szereg zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak kontrola i ewentualna korekta racic. W tym okresie również przeprowadza się odsadzenia cieląt od matek. Każdy taki okres musi zostać oceniony poprzez określenie masy ciała zwierząt i porównanie jej z wagą początkową, z momentem rozpoczęcia sezonu pastwiskowego. Cielęta przebywają z matkami do 8. miesiąca życia, po czym zostają odsadzone do osobnej grupy w zależności od płci, przy przeciętnej masie ciała 280 kg.
Fot. 7-8. Autorska metoda oddzielania cieląt od matki (G. Skrzyński)
Jak wspomniano powyżej, buhaje oraz buhajki hodowlane przebywają w osobnym budynku, w kojcach grupowych. Cielęta, do okresu odsadzenia, przebywają z matkami, tak na pastwisku jak i w budynku – utrzymanie ma charakter półotwarty. W budynku dla matek z cielętami zastosowano autorskie rozwiązanie wydzielonej części dla cieląt, poprzez ażurową przegrodę, którą mogą pokonać tylko cielęta, a w ramach dobrostanu, krowy mamki mają stały kontakt wzrokowy z potomstwem, podczas gdy cielęta swobodnie mogą wrócić do matek. Ten system umożliwia jednocześnie stosowanie odmiennego żywienia uzupełniającego dla cieląt.
Warto również zwrócić uwagę na dodatkowe wyposażenie pomieszczenia dla cieląt w postaci podwieszanej piłki dla zabawy dla cieląt, co zdecydowanie poprawia warunki dobrostanowe utrzymywanych zwierząt.
Pierwsze spotkanie demonstracyjne odbyło się w dniu 7 czerwca 2023 roku. Uczestniczył w nim właściciel gospodarstwa z żoną, opiekun gospodarstwa ze Świętokrzyskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Mateusz Niziurski oraz dr inż. Grzegorz Skrzyński, opiekun naukowy gospodarstwa z ramienia Instytutu Zootechniki PIB. Dr Skrzyński, wraz z opiekunem z ŚODR, przedstawili charakterystykę gospodarstwa, a następnie właściciele uzupełnili dodatkowe informacje o gospodarstwie. W ramach demonstracji, uczestnicy wysłuchali wykładu na temat chowu i hodowli bydła mięsnego. Przedstawiono im także informacje o przydatność innych ras bydła mięsnego do produkcji wołowiny kulinarnej. Słuchacze zapoznali się z najczęstszymi rasami bydła mięsnego hodowanymi w Polsce oraz ich cechami fenotypowymi i genetycznymi, predysponującymi do różnych form użytkowania i opasu. Opiekun naukowy omówił również sprzęt niezbędny do realizacji demonstracji, w który wyposażone zostanie gospodarstwo w Czarnocinie. Szczególną uwagę poświęcono warunkom utrzymania i monitorowaniu zdrowia zwierząt, zarówno na pastwiskach jak i w oborach. W gospodarstwie duży nacisk jest kładziony na kontrolę występowania stresu termicznego, który może znacząco wpływać na dobrostan i przyrost masy ciała zwierząt. Podczas spotkania omawiano innowacyjne rozwiązania monitoringu, które są wykorzystywane do skutecznego śledzenia tych parametrów.
W ramach szkolenia, w części teoretycznej, goście mieli także możliwość zadawania licznych pytań odnośnie samego gospodarstwa, jak i prezentowanego materiału szkoleniowego. W części praktycznej demonstracji, wszyscy udali się na zwiedzanie gospodarstwa.
W ramach projektu „Demonstracje”, przewidziano trzy wizyty rolników, które odbywają się podczas normalnego funkcjonowania gospodarstwa przez cały sezon pastwiskowy. W ten sposób uczestnicy obserwacji będą mogli zaobserwować różnice w funkcjonowaniu gospodarstwa.
Spotkanie z hodowcami zakończyło się dyskusją na temat opłacalności chowu bydła mięsnego, zwłaszcza w warunkach małych areałów użytków zielonych przeznaczonych do wypasu lub produkcji pasz objętościowych, co jest dość charakterystycznym uwarunkowaniem okolic gospodarstwa, ponieważ w tym rejonie dominują małe gospodarstwa, najczęściej z przeznaczeniem warzywniczym lub sadowniczym.